Wizyta pastoralna w diecezji Kimberley

W sercu Republiki Południowej Afryki, na rozległych półpustynnych obszarach Prowincji Przylądkowej Północnej (Northern Cape), położone jest miasto Kimberley – znane na całym świecie jako „Diamentowe Miasto” – pisze do nas Ksiądz Arcybiskup Henryk Jagodziński.

Oddalone o 547 km od Pretorii, miasto to ma bogatą historię związaną z gorączką diamentową, wielkimi fortunami i dramatycznymi wydarzeniami, które na trwałe wpisały się w dzieje kraju.

Jego Ekscelencja ks. bp Duncan TheodoreTsoke, biskup diecezji Kimberley, zaprosił mnie do odbycia wizyty pastoralnej w swojej diecezji, co z radością uczyniłem w dniach od 3 do 6 kwietnia.

Historia Kimberley zaczyna się w 1871 roku, gdy na farmie Vooruitzicht, należącej do braci De Beers, odkryto pierwsze diamenty. To odkrycie wywołało prawdziwą gorączkę diamentową, a tysiące poszukiwaczy szczęścia ruszyło na te ziemie, by w pocie czoła wydobywać drogocenne kamienie. Początkowo osada nazywała się New Rush, lecz wkrótce została przemianowana na cześć Lorda Kimberleya, ówczesnego brytyjskiego Sekretarza Stanu ds. Kolonii.

W ciągu zaledwie kilku lat miasto przekształciło się w tętniące życiem centrum wydobycia diamentów. Kopalnie, sklepy, domy i bary powstawały w zawrotnym tempie, a ulice Kimberley zapełniły się górnikami, handlarzami i inwestorami z całego świata. Największą i najbardziej znaną kopalnią stała się Kimberley Mine, czyli Big Hole (Wielka Dziura) – gigantyczny, ręcznie wykopany krater o szerokości 463 metrów i pierwotnej głębokości 240 metrów.

W 1880 roku Kimberley zostało oficjalnie włączone do Kolonii Przylądkowej, co jeszcze bardziej zwiększyło jego znaczenie gospodarcze. W 1888 roku Cecil Rhodes i jego firma De Beers Consolidated Mines przejęli kontrolę nad większością pól diamentowych, czyniąc Kimberley światowym centrum handlu diamentami.

Pod koniec XIX wieku narastające napięcia między Burami a Brytyjczykami doprowadziły do wybuchu II wojny burskiej (1899-1902). Kimberley, jako kluczowe miasto kontrolowane przez Brytyjczyków, stało się jednym z celów Burów.

W październiku 1899 roku miasto znalazło się pod oblężeniem, które trwało 124 dni. Burowie artylerią ostrzeliwali miasto, próbując zmusić jego mieszkańców do poddania się. Ostatecznie oblężenie zakończyło się w lutym 1900 roku, gdy wojska brytyjskie pod dowództwem Lorda Kitchenera przerwały pierścień okrążenia.

Jednym z najtragiczniejszych aspektów wojny było utworzenie przez Brytyjczyków koncentracyjnego obozu dla Burów poza miastem, w którym internowano kobiety i dzieci. Dziś o tych wydarzeniach przypomina „Concentration Camp Memorial” oraz „Honoured Dead Memorial”, upamiętniające tych, którzy zginęli, broniąc miasta.

Po wojnie Kimberley kontynuowało swoją rolę jako światowe centrum diamentów. Powstawały tu nowe budynki, ulice, a miasto zaczęło się modernizować. W 1913 roku Kimberley stało się kolebką południowoafrykańskiego lotnictwa – otwarto tu pierwszą szkołę lotniczą w RPA, która później dała początek Południowoafrykańskim Siłom Powietrznym (SAAF), drugim najstarszym siłom powietrznym na świecie.

W dzielnicy Belgravia, jednej z najstarszych części miasta, powstały luksusowe rezydencje najbogatszych ludzi epoki. To tutaj urodził się Harry Oppenheimer, przyszły potentat górniczy i jeden z najważniejszych ludzi w historii południowoafrykańskiego przemysłu diamentowego.

Dziś Kimberley jest nie tylko centrum przemysłu diamentowego, ale także ważnym ośrodkiem historycznym i kulturalnym. Turyści odwiedzają Kimberley Mine Museum, gdzie mogą zobaczyć oryginalne budynki z czasów gorączki diamentowej i zejść do dawnej kopalni na głębokość 840 metrów. Miłośnicy sztuki mogą podziwiać San Rock Art w Wildebeest Kuil Rock Art Centre oraz dzieła mistrzów flamandzkich, holenderskich i francuskich w William Humphreys Art Gallery.

Obecnie Kimberley liczy około 167 000 mieszkańców i jest stolicą Northern Cape. Chociaż przemysł diamentowy nie jest już tak intensywny jak kiedyś, miasto nadal jest znanym ośrodkiem jubilerskim, oferującym unikalną, ręcznie wykonaną biżuterię.

Mimo że minęły dekady od czasów gorączki diamentowej i oblężeń wojennych, Kimberley pozostaje miastem, które wciąż opowiada swoją niezwykłą historię – historię odwagi, bogactwa i determinacji ludzi, którzy je budowali.

Kościół Katolicki odegrał istotną rolę w historii Kimberley, zarówno jako duchowe centrum dla społeczności katolickiej, jak i jako ważny element rozwoju edukacji, działalności charytatywnej i misjonarskiej w regionie Northern Cape.

Historia Kościoła Katolickiego w Kimberley zaczyna się w latach 70. XIX wieku, wraz z gwałtownym napływem osadników, górników i przedsiębiorców do regionu w wyniku gorączki diamentowej. W 1871 roku odkrycie diamentów przyciągnęło tysiące ludzi z całego świata, w tym wielu katolików – głównie Irlandczyków, Niemców, Włochów i Portugalczyków.

W początkowym okresie katolicyzm rozwijał się w Kimberley dzięki misjonarzom Zgromadzenia Ducha Świętego (Spiritans), którzy rozpoczęli działalność ewangelizacyjną wśród górników i osadników. Pierwsze Msze Święte odprawiano w prowizorycznych kaplicach lub domach prywatnych.

W 1886 roku Kimberley stało się centrum nowej Prefektury Apostolskiej Południowej Afryki Centralnej, a w 1887 roku powołano Wikariat Apostolski Kimberley w Oranii, który obejmował obszary obecnych prowincji Northern Cape i Free State. Pierwszym wikariuszem apostolskim został biskup Anthony Gaughren, członek Zgromadzenia Ducha Świętego.

Diecezja Kimberley, utworzona oficjalnie w 1951 roku, obejmuje szeroki obszar i prowadzi działalność duszpasterską, edukacyjną i charytatywną.Kościół w Kimberley nadal angażuje się w działalność charytatywną, wspierając ubogich, chorych i potrzebujących. Działa również na rzecz pojednania i budowania jedności w zróżnicowanej etnicznie i kulturowo społeczności miasta.Kościół Katolicki w Kimberley ma długą i bogatą historię, nierozerwalnie związaną z losami miasta. Od czasów gorączki diamentowej, przez wojnę burską i apartheid, po współczesne wyzwania społeczne – katolicy w Kimberley ważną rolę w kształtowaniu duchowego i społecznego oblicza tego wyjątkowego miejsca.Obecnie, diecezja liczy około. 200000 wiernych.

Do Kimberley dotarłem w środę wieczorem, 2 kwietnia, aby następnego dnia, już o godzinie 9:30, rozpocząć spotkanie z duchowieństwem, które odbyło się w auli przy katedrze. W wydarzeniu uczestniczył również J.E. ks. abp Zolile Peter Mpambani, S.C.I., metropolita Bloemfontein, do której to metropolii należy Kimberley. Arcybiskup towarzyszył mi podczas całej wizyty w mieście. W spotkaniu brało udział 33 kapłanów.

Moje wystąpienie dotyczyło hierarchicznej natury Kościoła w kontekście synodalności. Podkreśliłem przede wszystkim, że Kościół jest wspólnotą ustanowioną przez Chrystusa, a nie instytucją demokratyczną. Jego struktura opiera się na hierarchii, której celem jest zachowanie jedności, porządku i wierności misji. Synodalność oznacza współuczestnictwo, ale nie równość władzy – konsultacje odbywają się w ramach prawa kanonicznego i pod przewodnictwem hierarchii. Zwróciłem również uwagę, że Papież jako biskup Rzymu stanowi widzialny fundament jedności Kościoła i posiada najwyższą władzę duchową. Duch Święty chroni Kościół przed błędem, również poprzez magisterium papieskie. Wierność Ojcu Świętemu wymaga szacunku i duchowego posłuszeństwa, nawet w trudnych sytuacjach.

Biskupi są kontynuatorami misji Apostołów – działają w komunii z Papieżem, nauczają, uświęcają i kierują Ludem Bożym. Ich władza w diecezji jest rzeczywista i bezpośrednia. Hierarchia została ustanowiona przez Chrystusa dla dobra wspólnoty, a nie jako rezultat decyzji ludzkich. Prezbiterzy są głównymi współpracownikami biskupa w posłudze duszpasterskiej. Przez sakrament święceń uczestniczą w tej samej misji – są odpowiedzialni za głoszenie Słowa Bożego i sprawowanie sakramentów, zwłaszcza Eucharystii. W przemówieniu podkreśliłem, że cała struktura Kościoła służy jego misji ewangelizacyjnej i zbawczej.

Piątek, 4 kwietnia, był dniem spotkania z osobami życia konsekrowanego posługującymi na terenie diecezji. Spotkanie, podobnie jak poprzednie, odbyło się w sali parafialnej przy katedrze. W swoim wystąpieniu podkreśliłem znaczenie życia konsekrowanego jako prorockiego świadectwa obecności Boga w świecie. Przypomniałem zgromadzonym nauczanie papieża Franciszka, który zachęca osoby zakonne do życia pełnego radości, pokory i autentyczności, do służby ubogim, modlitwy wspólnotowej i otwartości na działanie Ducha Świętego.

Zwróciłem również uwagę na rolę życia konsekrowanego w Kościele synodalnym – osoby zakonne mają być słuchaczami, współuczestnikami i prorokami, którzy pomagają Kościołowi rozeznawać znaki czasu. Podkreślono także wagę charyzmatu jako daru Ducha Świętego, który powinien pozostać żywy i twórczy, a nie stać się „eksponatem muzealnym”.

W kontekście zbliżającego się Roku Jubileuszowego 2025 przypomniałem, że Papież Franciszek wzywa do odnowy powołania, bycia misjonarzami nadziei, promowania miłosierdzia i pojednania. W homilii z okazji XXIX Światowego Dnia Życia Konsekrowanego papież mówił o „świetle” ubóstwa, czystości i posłuszeństwa jako świadectwie dla współczesnego świata. Zakończył wezwaniem do adoracji i życia pełnego radości, które przyciąga innych do Chrystusa.

Po obiedzie miałem okazję odwiedzić starą kopalnię „Big Hole” wraz z kompleksem zabytkowych budynków z epoki. Zwiedziłem również pomnik ku czci ofiar brytyjskiego obozu koncentracyjnego – niestety, napisy na nim są wyłącznie w języku afrykanerskim. Zatrzymałem się też przy mauzoleum upamiętniającym obrońców miasta w czasie oblężenia przez Burów.

W sobotę, 5 kwietnia, w auli katolickiej szkoły pw. św. Patryka w Kimberley, spotkałem się z przedstawicielami laikatu, sodalicji oraz parafialnych rad ekonomicznych. Szkoła, na terenie której odbywało się spotkanie, należy do jednej z najstarszych w mieście – została założona w 1897 roku przez Zgromadzenie Braci w Chrystusie. Obejmuje szkołę podstawową i średnią. Duże wrażenie robi kaplica szkolna, której witraże zostały wykonane przez włoskich jeńców wojennych podczas II wojny światowej.Aula była wypełniona po brzegi – przybyło około 200 osób, w tym także księża. Spotkanie trwało cały dzień i poświęcone było zarówno sprawom życia diecezji, jak i zagadnieniu synodalności. W swoim przemówieniu mówiłem o eklezjologii Kościoła synodalnego według Papieża Franciszka. Podkreśliłem, że Kościół nie jest instytucją demokratyczną, lecz wspólnotą ustanowioną przez Chrystusa, z hierarchią papieża i biskupów.W duchu nauczania papieża Franciszka Kościół ma być synodalny, miłosierny i misyjny – wspólnotą, która słucha, idzie razem i służy na peryferiach społeczeństwa. Synodalność to nie tylko sposób zarządzania, ale styl życia Kościoła – jedność w różnorodności i wspólne rozeznawanie z Duchem Świętym. Podkreśliłem rolę świeckich, którzy przez chrzest uczestniczą w misji ewangelizacji. Według Ojca Świętego mają oni być aktywni w parafiach, rodzinach, świecie pracy i kultury, jednak bez przejmowania funkcji zarezerwowanych dla duchowieństwa. Papież przestrzega świeckich przed klerykalizmem.Moje wystąpienie zakończyłem wezwaniem do wierności Chrystusowi, otwartości na prowadzenie przez Ducha Świętego oraz budowania Kościoła jako wspólnoty miłości, jedności i misji.

W niedzielę, 6 kwietnia, kończyłem już mój pobyt w Kimberley. Ostatnim punktem mojej wizyty duszpasterskiej była Msza Święta w katedrze. W homilii skoncentrowałem się na przesłaniu nadziei i miłosierdzia zawartym w Ewangelii wg św. Jana (J 8,1–11), gdzie Jezus przebacza kobiecie przyłapanej na cudzołóstwie. Podkreśliłem, że nikt z nas nie jest bez grzechu, dlatego powinniśmy powstrzymać się od osądzania i potępiania innych. Jezus nie ignoruje grzechu, ale z miłością daje szansę na nowe życie. Kobieta z tej Ewangelii staje się symbolem „Pielgrzyma Nadziei” – motywu przewodniego nadchodzącego Roku Jubileuszowego 2025.

Jednocześnie przestrzegałem przed współczesnymi formami „rzucania kamieniami” – osądzaniem w internecie, rozpowszechnianiem fałszywych informacji czy propagandą polityczną. Przypomniałem przykazanie: „Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu” oraz potrzebę pokory, refleksji nad własnym grzechem i otwartości na przebaczenie. Podobnie jak kobieta z Ewangelii, każdy z nas jest wezwany, by z nadzieją wejść na drogę nawrócenia. Chrystus uczy nas miłosierdzia, a nie potępienia – również wobec oskarżycieli.

Słowa proroka Izajasza przypominają o Bożej obietnicy odnowy i nadziei nawet w największym cierpieniu. Na zakończenie homilii zachęciłem zgromadzonych, aby skorzystali z ostatniego tygodnia Wielkiego Postu na pojednanie z Bogiem i bliźnimi oraz do odnowienia wiary w Boże miłosierdzie. Papież Franciszek wzywa wszystkich, by stali się Pielgrzymami Nadziei, niosącymi przebaczenie, nadzieję i pokój w świecie pełnym osądów i podziałów.

Oprawa muzyczna Mszy Świętej została starannie przygotowana przez chór parafialny. Wśród zgromadzonych była również liczna grupa uczniów szkoły pw. św. Patryka, wyróżniająca się charakterystycznymi uniformami. Po Mszy Świętej poprosili mnie o wspólne zdjęcie – zresztą nie tylko oni.Niestety, trzeba było wyruszyć w drogę powrotną – przede mną było sześć godzin jazdy.

Zamykając tę wyjątkową wizytę pastoralną w diecezji Kimberley, trudno nie poczuć głębokiego wzruszenia i wdzięczności. Spotkałem tam ludzi żyjących w cieniu wielkiej historii – historii bólu i triumfu, diamentów i wojny, ale też nieustannej nadziei. Zobaczyłem Kościół żywy, pokorny, pełen wiary i oddania, który – pomimo wyzwań – z niesłabnącą gorliwością buduje wspólnotę miłości, jedności i miłosierdzia.

Kimberley to nie tylko „Diamentowe Miasto” – to miejsce, gdzie wciąż bije serce Ewangelii. Miejsce, gdzie Jezus wciąż pochyla się nad człowiekiem zranionym, grzesznym, poszukującym – nie po to, by potępić, ale by przebaczyć i przywrócić godność. W tym południowoafrykańskim zakątku światła miłosierdzia są mocniejsze niż cienie historii.

Wracając z Kimberley, zabieram ze sobą obraz Kościoła, który – tak jak kobieta z Ewangelii – podnosi wzrok w stronę Jezusa, by rozpocząć nowe życie. Ten obraz niech pozostanie dla nas wszystkich zachętą, by z odwagą i pokorą być Pielgrzymami Nadziei – tam, gdzie toczy się codzienność, gdzie potrzeba światła, przebaczenia i pokoju.

✠ Henryk M. Jagodziński
NUNCJUSZ APOSTOLSKI W RPA, LESOTHO, NAMIBII, ESWATINI i BOTSWANIE

Pretoria, dnia 5 kwietnia 2025 r.