OKSA, Św. Mikołaja b. w.

Adres:
28-363 Oksa, ul. Kościelna 20
tel. 41-380-80-16

liczba mieszkańców: 1 555

Proboszcz:
ks. Tadeusz Marczewski, KHK, mgr teol., ur. 1958 (Gołcza), wyśw. 1982, mian. 1996

Rys historyczny:
Pierwszy kościół w Oksie powstał w 1570 r. – jako drewniany zbór kalwiński, przekształcony w XVII w. na kościół katolicki, z zachowaniem wielu pierwotnych elementów. W tym sensie odznacza się unikatową specyfiką – jako  jedna z najstarszych świątyń, wzniesionych specjalnie dla celów kalwinizmu i zachowanych do naszych czasów.

W miejscu dzisiejszej Oksy istniała w początku XVI w. wieś Tworów, będąca własnością Hieronima Rzeszowskiego, należąca do parafii Konieczno.

Mikołaj Rej – pisarz, zwany ojcem literatury polskiej – uzyskał Tworów i Pawiązów (dzisiaj Pawęzów) od Hieronima Rzeszowskiego drogą zamiany na Chyczę i Besk (dzisiaj Brzostki). Zygmunt August pozwolił mu na założenie w miejscu wsi Tworów miasta Okszy, upamiętniając za pomocą tej nazwy herb Rejów i Orzechowskich.

W 1554 r. Mikołaj Rej wydał dokument fundacyjny dla nowego miasta Okszy. Pod koniec życia rozpoczął budowę kościoła, zmarł w 1569 r., pojednany z Kościołem rzymsko-katolickim. Jego syn Andrzej w 1570 r. dokończył budowy świątyni, ale jako zboru kalwińskiego. W końcu XVI w. i w I poł. XVII w. okszański zbór stał się jednym z głównych ośrodków małopolskiego kalwinizmu, goszcząc wielu wybitnych kaznodziei. Kilkakrotnie odbywały się w nim synody ewangelików małopolskich.

W 1678 r. świątynia została przejęta przez cystersów z Jędrzejowa i zamieniona na kościół katolicki. Katolicy przebudowali świątynię, wznosząc w 1770 r. nową zakrystię z ołtarzem głównym. Konsekracji murowanego (w miejsce drewnianego) kościoła dokonał bp Augustyn Łosiński w 1914 r.

Parafia w Oksie powstała w początkach XVIII w. Zachowały się źródła z 1723 r., świadczące o jej istnieniu. Budynek plebanii liczy 100 lat. Patronem parafii w Oksie jest św. Mikołaj, którego obraz znajduje się w ołtarzu bocznym.

Kościół jest murowany, wzniesiony na planie krzyża greckiego, złożonego z jednoprzęsłowych, prostokątnych ramion: nawy, kaplic bocznych i prezbiterium. Do ciekawszych zabytków należy dobrze zachowana charakterystyczna ambona z czasów, gdy kościół pełnił funkcję zboru kalwińskiego. Są też epitafia z XVII w.

Czy wiesz, że…
„Oksa” pochodzi od słowa „oksza”, które w dawnej polszczyźnie stosowano na określenie siekiery, topora. Topór to także herb Rejów, który po dziś dzień zachował się nad głównym wejściem do kościoła parafialnego. Nazwa „Oksa” została wprowadzona w czasie zaboru rosyjskiego, aby nie myliły się adresy, gdyż w Rosji było dużo miejscowości o podobnych nazwach, np. Oszów, Okszynów.

Odpust: św. Mikołaja – 6 grudnia